–Snikdiskriminering av ADHD: Forskning.no står på sitt

I ein artikkel frå Forskning.no blir orda «forstyrrelsen» og «lidelsen» brukt for å omtale ein ADHD-diagnose. Else Olsen Storesund, nestleiar i ADHD Norge Bergen, seier at slik ordbruk er eit problem i ADHD-diskusjonen. Redaktøren for nettsida er ikkje samd i dette.  

– Dette er snikdiskriminering, seier Storesund bestemt.

Artikkelen med tittelen " To psykologer vurderte 100 ADHD-videoer på TikTok. Her er dommen deres" omtalar i følgje Storesund, ADHD som ein sjukdom og ikkje ein tilstand som er det korrekte ordet å bruke. Ho er likevel glad for at forskinga bak artikkelen til Forsking.no viser at TikTok slett ikkje er så gale som mange skal ha det til.

Artikkelen til Forsking.no skildrar blant anna at det å ha lyst på noko søtt og å høyre på same song om igjen, er tematikk ein tek opp i videoar på TikTok og er eit uttrykk for at ein har ADHD. Psykologane bak Forsking.no sin artikkel konkluderer med at halvparten av symptoma som vart skildra på TikTok ikkje er offisielle ADHD-symptom. 

– Ja, det å ha lyst på noko søtt og å ha songar i hovudet er normalt. Men det seier også noko om kaoset, tankekøyret og det uregulerte hos oss ADHDarar. Uregulert matinntak eller matkontroll er ikkje uvanleg, på liknande måte som rus også går igjen av ulike grunnar.

Nestleiaren meiner det er feil å seie at "vanleg oppførsel" ikkje kan vere symptom på ADHD. 

– Alle kan kjenne seg igjen i ADHD-trekk, men det er noko anna når det hemmar ein i kvardagen, seier Storesund.

TikTok er heller ein døropnar 

Storesund har vore med på å opne eit konsept kalla ADHD-Kafèen i Bergen:

– Det er eit behov for å ha uformelle møteplassar for ADHDarar utan forventning og press, fortel nestleiaren. 

På ADHD-Kafèen kan ein møte andre, diskutere oppturar og nedturar, og få verktøy som kan hjelpe ein i kvardagen. Ho meiner det er viktig å vere kjeldekritisk, men at TikTok er ei plattform som gjev rom for undring og nysgjerrigheit.  

Stian Orm seier til Forskning.no at folk kan setje merkelappar på seg sjølv som dei ikkje har.

Storesund er usamd i omgrepet merkelappar:

 –ADHD er ei funksjonshindring, ikkje ein merkelapp. Mange opplever at slike videoar heller er døropnarar til ny innsikt, og at ein gjennom slike videoar kan lære meir om seg sjølv, seier Storesund. 

Me har alle mykje å lære 

Ho meiner at me alle har mykje å lære når det kjem til måten ein omtalar diagnosen. Det er viktig å ikkje bagatellisere. 

– Ofte får ikkje ein ADHDar hjelp med mindre han er eit problem for andre. Heilt ned i barnehagealder ser ein slike tendensar. Jo lengre ein venter, jo tyngre vert smellen, fortel Storesund. Ho fortel vidare:

– Det er mange som har kome til oss og fortalt at dei har fått andre psykiske lidingar som angst og depresjon, fordi dei har gått med udiagnostisert ADHD så lenge.

Dette er mellom anna fordi mange frå ung alder vert oppmuntra til å maskere symptoma i staden for å søkje hjelp. I tillegg vert ein oppmuntra til å vere flink, og er du flink, ser det ut som om du ikkje treng hjelp. Dette er spesielt vanleg hos jenter, men er også eit problem blant gutar. Når ADHD-behova ikkje blir møtt, er det større fare for å få andre psykiske lidingar. Mange klarer ikkje å vere i arbeid på grunn av problem, som kunne vorte unngått:

– Og kva er det godt for? spør Storesund oppgitt. 

Når det kjem ungdom til helsetenesta som ønskjer utredning fordi dei har sett noko på TikTok, så er det fordi dei søker om hjelp til noko, enten ADHD eller noko anna. 

– Ein bør vere glad for at ungdom kjem og spør om hjelp før dei har gått på ein smell. Det er tidleg innsats! Seier nesteleiaren. 

Videoane lærte meg om meg sjølv

Camilla Mjelde Torgersen skal for fyrste gong på ADHD-kafèen. Ho er no 48 år og blei diagnostisert for 3 år sidan. Mykje takka vere slike videoar ein finn på TikTok. Ho fortel at det var fint å sjå dei som faktisk lever med ADHD. 

– Dei snakka om meg, eg fekk sjå meg sjølv, seier Torgersen engasjert om dei informative videoane. 

Torgersen meiner slike videoar kan hjelpe ein til å forstå seg sjølv. 

– Det har hjelpt meg å vere ærleg om kva eg slit med. Eg har framleis problem, men eg forstår kvifor. Det er befriande. 

Eg hadde ikkje stilt dei spørsmåla

Roger Kårstad er psykologspesialist og har utgreia fleire for ADHD. Han fortel at spørsmål som "likar du noko søtt og høyrer du på ein song fleire gongar" ikkje er spørsmål han sjølv brukar når han skal vurderer nokon for ADHD. 

– Dei fleste vil kjenne seg igjen i noko av det ein ser på TikTok, spesielt når ein er stressa. Det kan bety at ein har ADHD, men det kan også bety andre ting. 

Han åtvarar om at dei som lagar slike videoar vil skape klikk og "likes". Likevel er det bra å ha fokus på psykiske plagar. Slik kan ein normalisere og få ned stigma.  

Det er ikkje støytande 

Aksel Kjer Vidnes er redaktør i Forskning.no. Han meiner det er viktig å ha ein open dialog om ADHD-tematikk. Likevel meiner han orda dei har brukt i artikkelen ikkje er støytande sidan  ADHD Norge sjølv har kalla tilstanden for ei forstyrring. Han seier ting kan bli tolka feil når ein omset forskarspråk til vanleg tale. Forskning.no vil gjerne ha ein open dialog om temaet, men per dags dato ser dei ikkje nok grunnlag til å fjerne orda.